هوش مصنوعی در دندان‌پزشکی

هوش مصنوعی و دندان‌پزشکی: آینده

Prabhu, Vishnudas Dinesh و همکاران
منتشرشده در مجله علوم دارویی و زیستی پیوسته (JPBS)، دسامبر ۲۰۲۴

چکیده

هوش مصنوعی (AI) به معنای توانایی ماشین‌ها در انجام وظایفی است که معمولاً نیازمند هوش انسانی هستند. اگرچه این مفهوم نخستین بار در دهه ۱۹۵۰ مطرح شد، اما در سال‌های اخیر به‌سرعت توسعه یافته است. AI توانایی پیش‌بینی‌های پیچیده و تصمیم‌گیری دارد زیرا می‌تواند رفتارهای انسانی را تقلید کند. کاربرد آن در حوزه سلامت، از جمله دندان‌پزشکی، به‌سرعت رو به افزایش است. در تمامی شاخه‌های دندان‌پزشکی مانند اندودنتیکس، رادیولوژی، پریودنتولوژی، پروتزهای دندانی، پاتولوژی دهان و پزشکی قانونی قابل استفاده است. این مقاله مروری بر تاریخچه، انواع و کاربردهای AI در دندان‌پزشکی ارائه می‌دهد تا درک بهتری از کارایی آن در بهبود کیفیت مراقبت از بیماران فراهم کند.

مقدمه

هوش مصنوعی به سیستم‌های رایانه‌ای اطلاق می‌شود که قادر به انجام وظایفی مانند درک بصری، شناسایی گفتار، تصمیم‌گیری و ترجمه زبان‌ها هستند. در حوزه سلامت، AI به‌طور گسترده برای شبیه‌سازی تصمیمات انسانی به کار گرفته شده است. مدل‌هایی مانند شبکه‌های عصبی مصنوعی (ANN) و شبکه‌های عصبی پیچشی (CNN) در دندان‌پزشکی موفق عمل کرده‌اند و انتظار می‌رود آینده این حوزه را دگرگون کنند.

تاریخچه هوش مصنوعی

مفهوم هوش مصنوعی حتی در متون باستانی هند مانند وداها نیز یافت می‌شود. در دوران مدرن، آلن تورینگ در ۱۹۳۶ با معرفی “ماشین تورینگ” پیشگام این حوزه شد. در ۱۹۵۵، “The Logic Theorist” اولین برنامه AI طراحی شد. جان مک‌کارتی در ۱۹۶۵ اصطلاح “هوش مصنوعی” را ابداع کرد.

کاربرد AI در شاخه‌های مختلف دندان‌پزشکی

1. پزشکی دهان و رادیولوژی

الگوریتم CNN برای شناسایی پوسیدگی روی تصاویر پره‌آپیکال و داخل دهانی توسعه یافته است. مطالعات نشان داده‌اند که AI در شناسایی پوسیدگی مؤثرتر و کم‌هزینه‌تر از دندان‌پزشکان است.

2. ارتودنسی

AI با دقت بالا، نقشه‌برداری سفالومتریک و تشخیص ناهنجاری‌ها را ساده کرده و حتی توانسته در تصمیم‌گیری برای کشیدن دندان با دقت ۹۲٪ عمل کند.

3. پاتولوژی دهان و فک و صورت

با کمک AI، تشخیص سرطان دهان و اختلالات بدخیم از طریق تصاویر اپتیکال و لیزری انجام شده و دقت بالایی داشته است.

4. اندودنتیکس

تشخیص ضایعات پری‌آپیکال، شکستگی ریشه و تعیین طول کاری با استفاده از AI انجام می‌شود. برخی الگوریتم‌ها تا ۹۶٪ دقت داشته‌اند.

5. پریودنتولوژی

AI با استفاده از تصاویر پانورامیک و الگوریتم CNN قادر به تشخیص از دست دادن استخوان و دندان‌های آسیب‌دیده است.

6. پزشکی قانونی دندانی

تشخیص سن، جنسیت، و فرم فک از روی تصاویر رادیوگرافی توسط AI با دقت بالا انجام شده است. این فناوری در حوادث جمعی و جرایم بسیار کارآمد است.

7. پروتزهای دندانی

AI در تولید پروتزهای ثابت و متحرک از طریق چاپ سه‌بعدی و مدل‌های DCGAN بسیار دقیق و مشابه دندان‌های طبیعی عمل کرده است.

کاربردهای کلی AI در دندان‌پزشکی

• افزایش دقت در تشخیص و برنامه‌ریزی درمان

• صرفه‌جویی در زمان پزشکان

• ارتقاء کیفیت درمان حتی برای دندان‌پزشکان غیرمتخصص

• کمک در تهیه سوابق دیجیتال دندان‌ها

• پشتیبانی در امور پزشکی قانونی

نتیجه‌گیری

AI یکی از نوآورانه‌ترین فناوری‌های حال حاضر در دندان‌پزشکی است. در صورتی که به‌درستی آموزش دیده و اجرا شود، قادر است با دقتی مشابه یا حتی بالاتر از متخصصان انسانی عمل کند. در آینده، استفاده از AI می‌تواند استانداردهای درمانی را متحول سازد، اما باید با مدیریت مسئولانه همراه باشد تا از خطرات احتمالی جلوگیری شود.